C1PH3R (2016)

Μια αληθινή ιστορία

Από τότε που ο αδελφός της ο Μιχάλης έκανε δώρο στον Φραγκίσκο το λάπτοπ, η Δέσποινα γκρίνιαζε πως τους έφερε το διάβολο μες στο σπίτι. Ήταν που ήταν κλεισμένος στον εαυτό του, αμίλητος κι αγέλαστος ο μοναχογιός της, απόγινε. Και δεν έφτανε που ξημεροβραδιαζόταν κολλημένος στο καινούργιο μηχάνημα - όχι, έπρεπε να φοράει και κάτι ακουστικά πιο μεγάλα απ' το κεφάλι του, που τον απόκοβαν ολότελα απ' τον κόσμο. Μόλις γυρνούσε απ' τη σχολή του, έτρεχε κατευθείαν στο λάπτοπ, δίχως να χαιρετήσει τη μάνα του, δίχως να πλυθεί και ν' αλλάξει. Να καθίσουν μαζί στο τραπέζι, να φάνε και να κουβεντιάσουν σαν άνθρωποι, ούτε λόγος. Για να πάει στην τουαλέτα έπρεπε να φτάσει στο αμήν. Αν έπεφτε καθόλου για ύπνο, ζήτημα να κοιμόταν δυο ώρες. Η Δέσποινα πότε τον έπιανε με το καλό, πότε έχανε την ψυχραιμία της και του φώναζε, αλλά πού! Είτε στον Φραγκίσκο μιλούσε είτε στον τοίχο, ήταν ένα και το αυτό. Την έσκιαζε όσο και την έθλιβε η θέα της ασάλευτης φιγούρας του, καμπουριασμένης στην καρέκλα του γραφείου ή μισοξαπλωμένης στο κρεβάτι με το λάπτοπ στην αγκαλιά, μέσα σ' ένα δωμάτιο όπου μονάχα ο ξερός ψίθυρος των πλήκτρων πρόδινε πού και πού την ύπαρξη ζωντανού πλάσματος. Ούτε η ανάσα του δεν ακουγόταν.

Αμαρτωλή Πόλη (2016)

Το τέλος είναι μια άλλη αρχή

Η Στεφανία είναι ένα δεκαεφτάχρονο κορίτσι μεγαλωμένο μέσα σε μια οικογένεια τυπική των ανώτερων στρωμάτων της μεσαίας τάξης, που με την πρώτη ματιά θα τη χαρακτήριζε κανείς σχεδόν ιδανική. Πατέρας καλλιεργημένος και με καλλιτεχνικές καταβολές, μητέρα αριστοκρατική και φινετσάτη (αν και όχι χωρίς επιτήδευση), μικρός ζηλιάρης πλην χαριτωμένος αδελφός. Κι ένα καλόγουστο σπίτι με όλες τις ανέσεις και κάποιες επιπλέον πολυτέλειες χάρη στα έσοδα από μια επιτυχημένη ιδιωτική επιχείρηση. Σε μια ηλικία όπου "το μέλλον" φαντάζει ακόμα πολύ μακρινό, η Στεφανία αναγκάζεται να προσγειωθεί απότομα και οδυνηρά σε μια σκληρή, στερημένη καθημερινότητα, για την οποία τίποτα στην ως τότε ζωή της δεν την είχε προετοιμάσει...

Η Αμαρτωλή Πόλη του Μάνου Κοντολέων αυτοπροσδιορίζεται ως "μυθιστόρημα ενηλικίωσης" (Bildungsroman), απευθυνόμενο τόσο σε παιδιά που βγαίνουν από την εφηβεία και νεαρούς ενήλικες, όσο και στους μεγάλους. Ο προκλητικός για τη σκέψη τίτλος παίζει ευφυώς με τις λέξεις, φέρνοντας εσκεμμένα ή συμπτωματικά στο νου τη σειρά neo-noir κόμικ και ταινιών με παρόμοιο τίτλο (Sin City) του Αμερικανού Frank Miller – συνειρμός τον οποίο, άλλωστε, υποβάλλει και η αισθητική της φιλοτεχνημένης από τον Φώτη Πεχλιβανίδη εικόνας του εξωφύλλου.

Συνέντευξη με τον Θεοδόση Μίχο (2016)

Αναζητώ πρώτα απ' όλα τη συναισθηματική διέγερση

Ο Θεοδόσης Μίχος γεννήθηκε στο Βόλο το 1979 και μεγάλωσε κυριολεκτικά μέσα στη μουσική. Επίδοξος ροκάς στα σχολικά του χρόνια και στη συνέχεια κριτικός δίσκων, ραδιοφωνικός παραγωγός και ιδρυτής της διαδικτυακής πύλης Popaganda, έζησε από πολύ κοντά, ενίοτε μάλιστα εκ των έσω, τη μετάβαση από την ηρωική "προδιαδικτυακή" στη σύγχρονη τεχνοκρατούμενη εποχή των ήχων. Φέτος τον Ιούλιο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Key Books το πρώτο του βιβλίο, με τον τίτλο Κράτα το Σόου (φόρο τιμής σε μια απ' τις ελληνικές rock μπάντες που σημάδεψαν απαράκαμπτα και ανεξάλειπτα τα αυτιά της γενιάς του/μας - και όχι μόνο). Μια σπονδυλωτή νουβέλα σε "18+1 πράξεις", όπου ο συγγραφέας ιστορεί την ενηλικίωσή του μέσα από σημαδιακά για τον ίδιο, αλλά και για τη χώρα μας μουσικά - συνδεδεμένα αναπόφευκτα με τα κοινωνικά - γεγονότα, ξεναγώντας μας με αφοπλιστικά ανελέητη ειλικρίνεια και χιούμορ στα άδυτα της ψυχής ενός ισόβια παθιασμένου μουσικόφιλου.

Το Κράτα το Σόου αποτελείται από "18+1 αληθινές ιστορίες". Πόσο αντικειμενικά αληθινή μπορεί να είναι μια ιστορία που αφηγούμαστε, ακόμα και αν την έχουμε όντως ζήσει;

Συνέντευξη με την B. A. Paris (2016)

Δεν μου πολυαρέσουν τα thrillers...

Η πρώτη εμφάνιση της Γαλλοϊρλανδής συγγραφέα και πρώην δασκάλας B. A. Paris (η οποία γράφει με ψευδώνυμο επειδή, κατά δική της δήλωση, δεν... πολυσυμπαθεί το κατά κόσμον όνομά της) στο χώρο της λογοτεχνίας υπήρξε ιδιαίτερα εντυπωσιακή: το ψυχολογικό της thriller με τον τίτλο Πίσω από Κλειστές Πόρτες πραγματοποίησε θεαματικές πωλήσεις ανά τον κόσμο, ενώ έχει ήδη μεταφραστεί σε 33 γλώσσες - στη χώρα μας κυκλοφόρησε φέτος τον Οκτώβριο από τις εκδόσεις Bell, σε μετάφραση Βεατρίκης Κάντζολα Σαμπατάκου. Οι κλειστές πόρτες του επιβλητικού σπιτιού όπου κατοικεί η τριανταπεντάχρονη Grace με τον "ιδανικό" της σύζυγο, Jack Angel, κρύβουν ένα φρικτό μυστικό - το οποίο, εκτός απ' την ίδια την Grace, απειλεί άμεσα και τη μικρότερη αδελφή της, Millie, που πάσχει από σύνδρομο Down. Η ειδυλλιακή εικόνα του "τέλειου ζευγαριού", την οποία φροντίζει σχολαστικά να προβάλλει ο Jack, έχει ξεγελάσει τους πάντες ως τώρα - εκτός από τη λιγομίλητη, πλην ενοχλητικά παρατηρητική Esther. Μια ιστορία που χτυπά άκρως ευαίσθητες χορδές, αφού πρωταγωνιστές της θα μπορούσαν να είναι οι "υπεράνω πάσης υποψίας" γείτονες, συνεργάτες, φίλοι ή ακόμα και συγγενείς του καθενός μας...

Συνέντευξη με τον Κοραή Δαμάτη (2016)

Το σπίτι ξέρει περισσότερα απ' τον ένοικο...

Γεννημένος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από Έλληνες γονείς, ο σκηνοθέτης του θεάτρου, της τηλεόρασης και του κινηματογράφου, χορευτής και ηθοποιός Κοραής Δαμάτης ζει στην Ελλάδα, όπου επίσης σπούδασε και εργάζεται, από το 1962 - όταν η οικογένειά του αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αίγυπτο λόγω των εκεί ταραχών. Οι εμπειρίες των παιδικών χρόνων και της περιπετειώδους ενηλικίωσής του αποτέλεσαν τη βάση για το πρώτο του βιβλίο, το ημιαυτοβιογραφικό μυθιστόρημα Το Σπίτι Μόνο, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη το Μάρτιο του 2016. Γραμμένο μέσα σε μια οκταετία, πλημμυρισμένο από ποιητικό πάθος και μαστορική γλαφυρότητα, Το Σπίτι Μόνο είναι μια τρυφερή ελεγεία για ό,τι χάνεται κυριολεκτικά και μεταφορικά αλλά και ένας ύμνος προς ό,τι κερδίζεται – με συχνά αιματηρό αντίτιμο – στον κύκλο της ανθρώπινης ζωής και δημιουργίας.

Δεν στοιχειώνουν τελικά μόνο οι ψυχές τα σπίτια, αλλά και τα σπίτια τις ψυχές...

Συνέντευξη με τον Jorn Lier Horst (2016)

Γράφω όσο πιο απλά και κατανοητά γίνεται

Χρησιμοποιεί ως ψευδώνυμο το επίθετο της γυναίκας του και σπάνια εμφανίζεται σε επίσημες περιστάσεις χωρίς την καρφίτσα σε σχήμα ζευγαριού από χειροπέδες στο πέτο - ενθύμιο από τιμητική εκδήλωση για το έργο του στη Γερμανία. Ο Νορβηγός συγγραφέας Jorn Lier Horst πρωτοπαρουσιάστηκε στο χώρο της αστυνομικής λογοτεχνίας το 2004, με το μυθιστόρημα Nokkelvitnet (Βασικός Μάρτυρας) και έχει έκτοτε εκδώσει δέκα βιβλία για μεγάλους και έντεκα για παιδιά, σημειώνοντας σταθερή επιτυχία και κερδίζοντας λογοτεχνικά βραβεία και διακρίσεις εντός και εκτός των συνόρων της χώρας του. Στην Αθήνα βρέθηκε φέτος το Νοέμβριο με αφορμή την κυκλοφορία στην Ελλάδα του βιβλίου του Έγκλημα στα Φιορδ (Vinterstengt, 2011 – το έβδομο της σειράς μυθιστορημάτων του με ήρωα τον επιθεωρητή William Wisting) από τις εκδόσεις Διόπτρα, σε μετάφραση Δέσπως Παπαγρηγοράκη. Ενθουσιασμένος με την πρωινή λιακάδα της Αθήνας, προσηνής και ομιλητικός, δέχτηκε πρόθυμα να εξηγήσει πώς είναι να βιώνεις κυριολεκτικά εκ των έσω μια αστυνομική ιστορία, να ξεψαχνίζεις το μυαλό ενός εγκληματία και να ανακαλύπτεις την ανθρώπινη πλευρά ενός ψυχοπαθούς δολοφόνου.

Μεταξουργείο, 18/11/16 - III

Μινιμαλιστικός εξωτισμός στο τέλος του φθινοπώρου.

Μεταξουργείο, 18/11/16 - II

Πολύχρωμο σουρεαλιστικό αλαλούμ σε ετοιμόρροπους τοίχους.

Μεταξουργείο, 18/11/16 - I

Πολύχρωμο σουρεαλιστικό αλαλούμ σε ετοιμόρροπους τοίχους.

Πού Είναι η Μάνα σου Μωρή; (2016)

Προσωπική μαρτυρία που τσακίζει κόκαλα

Τον Ιανουάριο του 1946, με το ξέσπασμα του Εμφυλίου Πολέμου, η τετράχρονη τότε Δήμητρα Πέτρουλα είδε την οικογένειά της να σφαγιάζεται με αποτρόπαιη αγριότητα από Χίτες (μέλη της Οργάνωσης Χ, που είχε ιδρυθεί κατά τη γερμανική Κατοχή από τον αντισυνταγματάρχη Πεζικού Γεώργιο Γρίβα). Μέσα σε μια επταετία έχασε 31 συνολικά συγγενείς - μεταξύ των οποίων και τον πατέρα της, καπετάνιο του ΕΛΑΣ Σωτήρη Πέτρουλα, τον οποίο ούτε από φωτογραφίες δεν πρόλαβε να γνωρίσει. Τις φρικτές αυτές αναμνήσεις κατέγραψε στο αυτοβιογραφικό της μυθιστόρημα Πού Είναι η Μάνα σου Μωρή; που κυκλοφόρησε το 1986 (και ξανά το 2008) από τις εκδόσεις Κέδρος, ενώ επανεκδόθηκε το 2011 από τη Σύγχρονη Εποχή.

Φέτος, στην εβδομηκοστή "επέτειο" της μαύρης εκείνης χρονιάς για τον τόπο μας, το έργο της Πέτρουλα ανέβηκε για πρώτη φορά στη σκηνή LAB του θεάτρου Σημείο, ως ωριαίος μονόλογος σε διασκευή Σοφίας Αδαμίδου και σκηνοθεσία Ένκε Φεζολλάρι (ο οποίος επιμελήθηκε επίσης τη μουσική επένδυση της παράστασης), με πρωταγωνίστρια τη Βέρα Κρούσκα και τη συμμετοχή των Ορνέλα Λούτη και Αγάπης Παπαθανασιάδου. Με τους ίδιους ακριβώς συντελεστές, το Πού Είναι η Μάνα σου Μωρή; θα παίζεται στον πολυχώρο Vault από τον Οκτώβριο του 2016 ως τον Ιανουάριο του 2017.

Συνέντευξη με τη Victoria Hislop (2016)

Ό,τι κρύβεται πίσω από το μύθο με καταγοητεύει

Τη γνωρίσαμε - και την αγαπήσαμε - με αφορμή Το Νησί (2005), το πρώτο της λογοτεχνικό βιβλίο με θέμα το λεπροκομείο της Σπιναλόγκα, το οποίο μάλιστα έγινε και εξαιρετικά επιτυχημένη ελληνική τηλεοπτική σειρά. Από τότε, η Victoria Hislop εξακολουθεί να επιστρέφει κυριολεκτικά και δημιουργικά στη χώρα μας, με άλλα τρία ως τώρα μυθιστορήματα (Το Νήμα, Η Ανατολή και Οι Καρτ Ποστάλ) και μια συλλογή διηγημάτων (Ο Τελευταίος Χορός) που διαδραματίζονται στην Ελλάδα και στην Κύπρο και κυκλοφορούν σε ιδιαίτερα καλαίσθητους τόμους από τις εκδόσεις Διόπτρα. Σε ωραία μετάφραση της Φωτεινής Πίπη και πλαισιωμένο από θαυμάσιο φωτογραφικό υλικό του Αλέξανδρου Κακολύρη, το πιο πρόσφατο βιβλίο της, με τον τίτλο Οι Καρτ Ποστάλ (Cartes Postales from Greece, 2016), καλεί τους αναγνώστες να ακολουθήσουν την ηρωίδα του σ' ένα παράτολμο όσο και συναρπαστικό οδοιπορικό στην Ελλάδα του σήμερα και του χτες, της ιστορίας και του μύθου, του θρύλου και της λαϊκής δοξασίας, της φημισμένης πατροπαράδοτης φιλοξενίας και των εχθρικών απομονωμένων χωριών με τα σκοτεινά και άγρια πρωτόγονα έθιμα - για να λύσουν μαζί της το αίνιγμα μιας σειράς από ανεπίδοτες κάρτες ανώνυμου (αρχικά) αποστολέα και των φαινομενικά ασύνδετων μεταξύ τους "επεισοδίων" που τις συνοδεύουν.

Συνέντευξη με τον Samuel Bjork (2016)

Ζηλεύω τους ανθρώπους που ζουν "φυσιολογικά"

Τι κοινό έχει ένας Παγωμένος Άγγελος με μια Κουκουβάγια; Και τα δυο είναι μυθιστορήματα του νεοφερμένου στο χώρο της αστυνομικής λογοτεχνίας - και ήδη βραβευμένου στην Ολλανδία - Νορβηγού συγγραφέα Samuel Bjork (ψευδώνυμο του Frode Sander Oien), ο οποίος επισκέφθηκε πριν λίγες μέρες την Αθήνα με αφορμή την έκδοση των βιβλίων του στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Διόπτρα, σε άψογη μετάφραση της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη και της Δέσποινας Παπαγρηγοράκη αντίστοιχα. Και τα δυο μιλούν για αποτρόπαια, σχεδόν σουρεαλιστικά εγκλήματα με θύματα μικρά παιδιά και νέους ανθρώπους, ενώ για πρωταγωνιστές έχουν ένα αταίριαστο φαινομενικά, πλην δαιμόνιο αστυνομικό δίδυμο: τη χαρισματική και εύθραυστη, αθεράπευτα πληγωμένη από προσωπικές τραγωδίες Mia Kruger και τον Holger Munch, "παλιά καραβάνα", προ πολλού (και αναγκαστικά) προσγειωμένο σε μια πραγματικότητα που δεν του φέρεται με το γάντι. Πολυτάλαντος αν και ολιγογράφος, με επίγνωση της επιτυχίας του αλλά δίχως έπαρση, ο Bjork προσφέρει μια ενδελεχή, εξομολογητική θεώρηση της αστυνομικής λογοτεχνίας στο σύγχρονο κόσμο, του λεγόμενου "Scandi-noir" (σκανδιναβικού αστυνομικού μυθιστορήματος) και του τι σημαίνει για τον ίδιο η ανάγκη και η διαδικασία της συγγραφής.

Αθήνα, 23/9/16

Μεταξύ καφεϊνομανών, (ποιητική) ειλικρίνεια. Από το Mpimpero στη Σταδίου.

Φλοίσβος, 6/9/16

Περιμένοντας το τραμ στο Φλοίσβο Παλαιού Φαλήρου, ένα βράδυ βροχερό.

Συνέντευξη στην Τασσώ Γαΐλα (2016)

Κώστας Χωρεάνθης - 80 χρόνια από τη γέννηση ενός λογίου

Μόλις συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από τη γέννηση και 20 από το θάνατο του διακεκριμένου πνευματικού ανθρώπου, του Χίου δασκάλου, παιδαγωγού, συγγραφέα, ποιητή, μεταφραστή και κριτικού Κώστα Χωρεάνθη (Καλαμωτή Χίου 1936-Αθήνα 1996) και με αφορμή αυτό το γεγονός, οι κληρονόμοι του προχώρησαν στην κυκλοφορία ποιητικής συλλογής με ανέκδοτα ποιήματά του. Λόγια Σιωπής ο τίτλος της συλλογής από τις εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος (2016). Επιμέλεια έκδοσης: Ελένη, Μάριον και Βερίνα Χωρεάνθη (η σύζυγος και οι κόρες του εκλιπόντος δημιουργού).

Παιδί Μικρασιατών προσφύγων, ο Κώστας Χωρεάνθης γεννήθηκε στην Καλαμωτή Χίου το 1936. Φτώχεια μεγάλη που δεν τον σταματά από το πάθος του, το διάβασμα. Ο νεαρός Κώστας μελετά ό,τι πέσει στα χέρια του, μελετά διαρκώς και με τη μεγάλη φιλομάθεια που τον διακρίνει, θα καταφέρει τελικά - και παρά τις αντιξοότητες - να σπουδάσει, να γίνει δάσκαλος και να διδάξει ό,τι έμαθε και ό,τι μάθαινε, να διακριθεί στο χώρο της παιδαγωγικής και παράλληλα, σε νεαρή ακόμα ηλικία, να κάνει αισθητή την παρουσία του στο χώρο της λογοτεχνίας. Δάσκαλος με αξιόλογη καριέρα στο χώρο της εκπαίδευσης, από τους πλέον διακεκριμένους παιδαγωγούς με καταγωγή τη Χίο, παράλληλα με τη διδασκαλία συνεχώς δημιουργούσε, έγραφε, μελετούσε...

Θεατρικές Εκδόσεις Κάπα (2016)

Σταχυολόγηση από τον κατάλογο του 2016

Συνεχίζοντας, διευρύνοντας και εδραιώνοντας μια αν όχι μεγάλης εμβέλειας, εξαιρετικού πάντως ενδιαφέροντος παράδοση του τόπου μας στο χώρο του βιβλίου σε συνάρτηση με το θέατρο - ας θυμηθούμε για παράδειγμα τις θεατρικές εκδόσεις του Ελευθερουδάκη, του Γκοβόστη και φυσικά τις ιστορικές σειρές της Δωδώνης - η Κάπα Εκδοτική δίνει το απαράκαμπτο στίγμα της με το δικό της, διαρκώς εμπλουτιζόμενο κατάλογο θεατρικών έργων από γνωστούς και λιγότερο γνωστούς, κλασικούς αλλά και νεότερους έως πρωτοεμφανιζόμενους Έλληνες και ξένους συγγραφείς. Με ιδιότυπα αναγνωρίσιμο, φρέσκο και μοντέρνο σχεδιασμό που χρησιμοποιεί μινιμαλιστικά όπως και υπαινικτικά την τεχνική της "χαρτοκοπτικής" στα εξώφυλλα, τα βιβλία της σειράς - που είναι συγχρόνως θεατρικά προγράμματα - ανάγουν το συχνά ευτελές, εφήμερο φυλλάδιο που είμαστε μαθημένοι να προμηθευόμαστε στο φουαγέ του θεάτρου σε πολυτελή, άψογο αισθητικά τόμο, ο οποίος περιέχει το πλήρες κείμενο της παράστασης (συνοδευόμενο συνήθως από πλούσιο σχετικό υλικό) και θα εξακολουθεί να μας συντροφεύει μετά το τέλος της, αποκτώντας μόνιμη θέση στη βιβλιοθήκη μας. Το παρόν άρθρο καταπιάνεται ενδεικτικά με ελάχιστο μόνο τμήμα της σημαντικότατης αυτής συλλογής, παρουσιάζοντας έργα που αντιπροσωπεύουν σημαδιακές εποχές και καθοριστικές υφολογικές ή/και θεματολογικές τάσεις του θεάτρου και της λογοτεχνίας.

Η Τέχνη για τους Λίγους (1945)

Χειρόγραφα & ντοκουμέντα του Άρτζη Μπούρτζη

Συνεπαρμένος από τις άρδην νεωτερικές τάσεις της ποίησης στη μετακατοχική Ελλάδα, ο νεαρός Αθηναίος φιλότεχνος Άρτζης Μπούρτζης πιάνει φιλίες με τους αυτοαποκαλούμενους πνευματικούς κύκλους και καταφέρνει να εισχωρήσει στα άδυτά τους, προκειμένου να καταγράψει λεπτομερώς τα τεκταινόμενα. Εξέχουσα θέση στις παρατηρήσεις του κατέχουν οι ανερχόμενοι υπερρεαλιστές (ή σουρεαλιστές), οι οποίοι ευαγγελίζονται την κάθετη ανατροπή όλων όσων γνώριζε και πίστευε ο κόσμος για την ποίηση και την τέχνη. Πρόκειται όμως στ' αλήθεια για μια επαναστατική στάση ζωής, ή για βολικό άλλοθι ώστε να γράφει ο καθένας ανενόχλητος τις "αρλούμπες" του; Και πώς είναι δυνατόν να αναγνωριστεί και να ξεχωρίσει ως γνήσια ποιητικό ή/και καλλιτεχνικό ένα έργο χωρίς κανένα σταθερό, αποδεδειγμένο σημείο αναφοράς;

Μ' όλο που σήμερα δείχνουν μάλλον ξεπερασμένες και κοντόφθαλμες, οι αντιρρήσεις του αείμνηστου Μικρασιάτη νομικού, φιλολόγου, δημοσιογράφου και ερασιτέχνη φωτογράφου της Κατοχής, Κώστα Παράσχου (1912-2000) - τακτικού συνεργάτη και ανταποκριτή στο εξωτερικό των εφημερίδων Πρωία, Βραδυνή, Μάχη, Ελευθερία, Εθνικός Κήρυξ και Καθημερινή και επί σειρά ετών διευθυντή της Διαπλάσεως των Παίδων - δεν ήταν και εντελώς αθέμιτες.

Δυο Αφιερωματικά Βιβλία Τέχνης για Παιδιά & Όχι Μόνο

I. Ο ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΠΟΥ ΖΩΓΡΑΦΙΣΕ ΕΝΑ ΓΑΛΑΖΙΟ ΑΛΟΓΟ (2015)

Μπορεί ένα άλογο να είναι γαλάζιο, ένα κουνέλι τριανταφυλλί ή μια αλεπού μενεξελιά; Υπάρχουν μαύρες πολικές αρκούδες, πράσινα λιοντάρια, κίτρινες αγελάδες και κόκκινοι κροκόδειλοι; Πώς γίνεται ένας ελέφαντας να έχει χρώμα πορτοκαλί ή ένα γαϊδουράκι μυριάδες πολύχρωμες βούλες;

Και όμως, γίνεται: στο μυαλό και στο βλέμμα ενός ζωγράφου, όλα είναι δυνατά - τίποτα δεν θεωρείται απίθανο, παράλογο ή μεμπτό. Η τέχνη αποδομεί τον κόσμο για να τον ξαναχτίσει απ' την αρχή, καταργώντας τα όρια και τις δεσμεύσεις που θέτει η επιφανειακή, "πρώτου βαθμού" αντίληψη της πραγματικότητας.

Εμπνευσμένος από το ρηξικέλευθο για την εποχή του ύφος του Γερμανού εξπρεσιονιστή ζωγράφου Franz Marc (1880-1916), ο Αμερικανός σχεδιαστής, εικονογράφος και συγγραφέας Eric Carle του αφιερώνει το πρωτότυπο, πανέξυπνο και συγκλονιστικό στη σύλληψή του αυτό βιβλίο (για την πλήρη κατανόηση του σκεπτικού του, αξίζει να διαβαστεί το επίμετρο με τα συνοπτικά αλλά εξαιρετικά ενδιαφέροντα βιογραφικά στοιχεία και των δυο τους) όπου πρωτοστατεί η εικόνα, ενώ το κείμενο όλο κι όλο αποτελείται από καμιά δεκαριά συντομότατες λεζάντες. Μια σειρά από ισάριθμες, υποτιθέμενα παιδικές ζωγραφιές που απλώνονται σε δυο αντικριστές σελίδες η καθεμιά, δείχνοντας ζώα με φιγούρες σχηματικά αναγνωρίσιμες και απροσδόκητα χρώματα, παρακινεί τους μικρούς (και όχι μόνο) αναγνώστες να αφεθούν στο καλλιτεχνικό τους ένστικτο και να απελευθερώσουν τη φαντασία τους, δίχως να επιδιώκουν την αυστηρά "πιστή" αναπαράσταση των θεμάτων τους.

Σταθμός Μετρό Δάφνης, 26/6/16

Πλαστικό καροτσάκι κούκλας παρατημένο μπροστά σ' έναν κάδο σκουπιδιών, σε στάση λεωφορείων στη Δάφνη (η φωτό βγήκε λίγο θολή εξαιτίας μυστηριώδους απορρύθμισης του κινητού μου).

Η Patti Smith στην Αθήνα (2016)

Κάποτε θα ανυψωθούμε προς το φως

Την έχουν επονομάσει "πριγκίπισσα της οργής", "φύλακα του φλέγματος", "ιέρεια της rock", "άγριο άλογο του rock & roll" αλλά και "γιαγιά του punk" - η ίδια, ωστόσο, αρνείται με βδελυγμία το τελευταίο. Οι νευρώδεις μελωδίες, οι επαναστατικοί στίχοι και η εξαιρετικά εκφραστική φωνή της, σε συνδυασμό με τη χαρακτηριστική της εμφάνιση, την καθιστούν ούτως ή άλλως ιδιάζουσα περίπτωση δημιουργού και ερμηνεύτριας, πέρα από μουσικά είδη, ύφη και κατατάξεις. Αν και πρωτοπαρουσιάστηκε σε μια εποχή όπου "φοριόταν" ο θυμός εναντίον του κατεστημένου μέσα από καταχρήσεις και ακραία αντισυμβατικούς τρόπους ζωής, η Patti Smith κατόρθωσε να αποφύγει την παγίδα του επικαιρικού και να αφήσει το στίγμα της ως απαράκαμπτη μορφή των σύγχρονων μουσικών πραγμάτων. Το πρώτο της άλμπουμ, Horses, βγήκε το 1975 και ακολούθησαν άλλα δέκα, με πιο πρόσφατο το ονειρικό Banga (2012).

Εικαστικός επίσης και ποιήτρια, έχει εκδώσει αρκετές ποιητικές συλλογές, το λεύκωμα Strange Messenger (2003) από την ομότιτλη ατομική έκθεση ζωγραφικής της και δυο αυτοβιογραφικά αφηγήματα, Just Kids και M Train.

Δυο Παιδικά Βιβλία για την Προσφυγιά & τη Διαφορετικότητα

I. ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ AMIR (2015)

Ένα συγκινητικό παραμύθι που δεν είναι ακριβώς παραμύθι μας διηγείται η Άννα Κοντολέων στο καινούργιο της βιβλίο για παιδιά: την ιστορία του Amir, ενός μικρού πρόσφυγα απ' την Ανατολή, ο οποίος ναυαγεί στην Ελλάδα (ή σε μια ακτή που πιθανώς είναι ελληνική) και πασχίζει να επιβιώσει όπως μπορεί, με μοναδικό στήριγμα την παρέα ενός αδέσποτου σκύλου. Αν και το όνομά του, Amir, σημαίνει όντως "πρίγκιπας" στα Αραβικά, μόνο σαν πρίγκιπα δεν τον υποδέχεται η χώρα όπου τον ξέβρασαν τα κύματα, πνιγμένη και η ίδια στα δικά της προβλήματα και βάσανα. Ξεκομμένος απ' τα συγγενικά και φιλικά του πρόσωπα και κυνηγημένος από τη μια κακοτυχία μετά την άλλη, ο υπερήφανος Amir αρνείται πεισματικά να καταφύγει στον εξευτελισμό της ζητιανιάς ή να δεχτεί "ελεημοσύνη" και προσπαθεί όσο γίνεται ευπρεπώς να βρει κατάλυμα και τροφή για τον εαυτό του και τον Malik, το πιστό σκυλί που δεν πτοείται απ' τη σκληρότητα και την αδιαφορία των ανθρώπων.

Ευτυχώς, δεν είναι όλοι οι άνθρωποι σκληροί και αδιάφοροι. Υπάρχουν βέβαια εκείνοι που ενώ συμπονούν, διστάζουν να βοηθήσουν για θεμιτούς και μη λόγους, καθώς και όσοι φανερά δεν ανέχονται να "μολυνθεί" η επίφαση της ευζωίας τους από το... αντιαισθητικό θέαμα της δυστυχίας (ή παρακινούνται από καθαρή μοχθηρία και διαστροφή, όπως ο γέρος που δηλητηριάζει τα αδέσποτα). Υπάρχουν επίσης αυτοί που προστρέχουν μεμονωμένα και διακριτικά, από προσωπική τους ευαισθησία, αλλά και εκείνοι που ασχολούνται σε ευρύτερη κλίμακα, έμπρακτα και οργανωμένα, με τα ακανθώδη κοινωνικά ζητήματα.

Συνέντευξη με τον Αλέξανδρο Αδαμόπουλο (2016)

Απ' τον απέραντο θρήνο στην έντονη βακχεία

Τελειώνοντας, πριν λίγους μήνες, μια συνέντευξή μας για το έμμετρο παραμυθόδραμά του Ο Σιμιγδαλένιος (που παίχτηκε τη φετινή σεζόν για εφτά μήνες στο Εθνικό Θέατρο), ο Αλέξανδρος Αδαμόπουλος ανέφερε το επίσης έμμετρο θεατρικό του Οχιναιλέγοντας, που η τουρκική του μετάφραση μόλις εκείνες τις ημέρες είχε εκδοθεί στη γείτονα χώρα. Άφησε έτσι ανοιχτό ένα παράθυρο για μια άλλη συνέντευξη, με αποκλειστικό θέμα το καινούργιο αυτό έργο, θεατρικό όπως και ο Σιμιγδαλένιος, συγχρόνως όμως και ένα ποιητικό, λογοτεχνικό κείμενο που διαβάζεται πολύ ευχάριστα μόνο του...

Τίτλος ασυνήθιστος και άκρως προκλητικός για την περιέργεια το Οχιναιλέγοντας.

"Οχιναιλέγοντας φριχτά, μ' απέραντη ευκολία"... Ήταν ένας νεολογισμός δικός μου σ' έναν στίχο ερημίτη, μόνο του, που τον είχα φτιάξει παλιά. Τον έλεγα μετά κάθε τόσο, σαρκαστικά, στη Μαργαρίτα Καραπάνου όταν έγραφε το Ναι, θέλοντας να της δείξω πως τελικά δεν λέει ποτέ της "ναι" στη ζωή, μα διαρκώς "οχιναιλέγει". Κι ύστερα, πολλά χρόνια μετά - δέκα, γράφοντας το θεατρικό - ο στίχος φτερούγισε κι ήρθε κι έκατσε μόνος του, στην αρχή αρχή του έργου: Στο πρώτο κιόλας χορικό, όπου ο Χορός των Φρουρών του Έρωτα υμνεί το θεό του. Κι αμέσως ήξερα πως η καινούργια μου λέξη - που ήταν μέσα μου παλιά και χιλιοειπωμένη πλέον - δεν μπορούσε παρά να είναι και ο τίτλος του βιβλίου.

Συνέντευξη με τους Nicci French (2016)

Το τίμημα της αλήθειας είναι δυσβάστακτο

Σπάνια λογοτεχνικές συνεργασίες έχουν στεφθεί με τόσο εντυπωσιακή και μακρόχρονη επιτυχία όσο η σύμπραξη των πρώην δημοσιογράφων, συντρόφων και στη ζωή Nicci Gerrard και Sean French, γνωστότερων με τον portmanteau συνδυασμό των ονομάτων τους: Nicci French. Εκείνη εκδηλωτική και εκφραστική, εκείνος πιο συγκρατημένος, με υπόγειο χιούμορ που πρέπει να ξανασκεφτείς τα λόγια του για να το πιάσεις. Η διεθνώς ευπώλητη σειρά αστυνομικών μυθιστορημάτων τους με ηρωίδα την ψυχοθεραπεύτρια Frieda Klein, καθώς και το αυτόνομο ψυχολογικό thriller Επιστροφή από το Σκοτάδι, κυκλοφορούν στη χώρα μας από τις εκδόσεις Διόπτρα. Με την ευκαιρία της πρόσφατης επίσκεψής τους στην Αθήνα, επιχειρούν να λύσουν εύλογες και μη απορίες στο πλαίσιο μιας ιδιότυπης όσο και συναρπαστικής συζήτησης.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το ότι γράφετε μαζί.

NICCI GERRARD: Πράγματι. Το γράψιμο κατά κανόνα είναι μια άκρως προσωπική, μοναχική ενασχόληση. Σαν να αντικρίζεις το γυμνό σκελετό του έργου σου.

Ο Γύρος του Κόσμου σε 80 Ημέρες (2016)

Ο γύρος του κόσμου σε 120 λεπτά

Ο Γύρος του Κόσμου σε 80 Ημέρες δεν χρειάζεται συστάσεις: βιβλίο κοσμαγάπητο και χιλιοδιαβασμένο, πολυδιασκευασμένο για τη μικρή και τη μεγάλη οθόνη, καθώς και για το θέατρο (έχει επίσης υπάρξει ως μιούζικαλ - σε παραγωγή & κείμενο του Orson Welles και μουσική & στίχους τραγουδιών του Cole Porter - και πιο πρόσφατα ως βιντεοπαιχνίδι). Πέρα απ' την καταιγιστική δράση, τη συναρπαστική ζωντάνια και το χιούμορ του, που ακόμα και σήμερα ελκύουν αναγνώστες και θεατές παγκοσμίως, το άτυπο (εφόσον ξεφεύγει απ' το πεδίο της επιστημονικής φαντασίας, όπου διακρίθηκε κυρίως ο συγγραφέας του) αυτό μυθιστόρημα του Jules Verne προσφέρει και μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ιστορική εικόνα των μέσων συγκοινωνίας και τρόπων ταξιδιού στα τέλη του 19ου αιώνα. Το σχεδόν αδιανόητο στοίχημα του εμβληματικού ήρωά του, Phileas Fogg, με το χρόνο είναι ταυτόχρονα και στοίχημα του Verne με την εποχή του - την κρίσιμη εκείνη καμπή όπου η Βιομηχανική Επανάσταση προετοίμαζε το έδαφος για τη ραγδαία τεχνολογική πρόοδο του 20ού αιώνα, αλλάζοντας ριζικά τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος έμελλε στο εξής να βιώνει την καθημερινότητά του.

Συνέντευξη με τη Lee McGeorge Durrell (2016)

Όλα ξεκίνησαν από ένα βιβλίο...

Το 1956, ο φυσιοδίφης Gerald Durrell (μικρότερος αδελφός του φιλέλληνα μυθιστοριογράφου και ποιητή Lawrence Durrell) εξέδωσε το έκτο του βιβλίο, ένα εκτενές αυτοβιογραφικό αφήγημα με τον εύγλωττο τίτλο Η Οικογένειά μου & Άλλα Ζώα, όπου με οξυδέρκεια και αχαλίνωτο χιούμορ εξιστορεί τις περιπέτειες του ίδιου (σε ηλικία δέκα ετών) και της οικογένειάς του κατά την πενταετή παραμονή τους στην Κέρκυρα. Θα ακολουθούσαν δυο ακόμα βιβλία στο ίδιο πνεύμα και με τους ίδιους πρωταγωνιστές: Ζώα, Πουλιά & Συγγενείς (1969) και Ο Κήπος των Θεών (1978). Με την ευκαιρία της πρόσφατης κυκλοφορίας σε ελληνική μετάφραση του πρώτου μέρους της λεγόμενης "Τριλογίας της Κέρκυρας" από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, η δεύτερη σύζυγος και στενή συνεργάτις του συγγραφέα, Lee McGeorge Durrell, αναλύει και αναδεικνύει τη διαχρονικότητα του βιβλίου μέσα από τις περιβαλλοντολογικές όσο και κοινωνιολογικές προεκτάσεις του.

Το ενδιαφέρον σας για τα ζώα από πού πηγάζει;

Οι Ανεΐνες (2016)

Το είδωλο μιας προσωπικής μυθολογίας

Η γιαγιά μου η Μαρία ήταν άνθρωπος δύσπιστος. Και δύστροπος, με τη διαρκώς εχθρική καχυποψία των οριακά αμόρφωτων (δεν είχε βγάλει το δημοτικό) απέναντι στους υποτίθεται γραμματιζούμενους. Ήξερε βέβαια να διαβάζει - και ό,τι έντυπο υλικό έπεφτε στα χέρια της, από παιδικά παραμύθια ως τις καθημερινές εφημερίδες και από τη σαρακοφαγωμένη της Ιερά Σύνοψη ως τα μεταφρασμένα θεατρικά του Ibsen και του Williams, το ξεκοκάλιζε με μανία. Τώρα τι καταλάβαινε από τα διαβάσματά της, μονάχα εκείνη το 'ξερε. Ό,τι απορίες μπορεί να είχε, σπάνια τις συζητούσε. Είτε από εγωισμό, είτε από φόβο μην την κοροϊδέψουν. Κι όποτε αναγκαζόταν να καταδεχτεί τα φώτα μας, νιώθαμε λες και δίναμε εξετάσεις μπροστά σ' έναν αδέκαστο και άκρως απρόβλεπτο κριτή, που αν τυχόν δεν τον ικανοποιούσε η απάντησή μας, δεν το 'χε σε τίποτα να μας πάρει το κεφάλι. Ήταν εξπέρ στο να αντιστρέφει τους ρόλους η γιαγιά μου, Θεός σχωρέσ' την.

Πλάκα, 4/5/16

Παγόνι-αντιρρησίας σε δρομάκι της Πλάκας. Ο πάντα συναρπαστικός αλληλοσχολιασμός (και αλληλο-"βανδαλισμός") των graffiti.

Παλαιό Φάληρο, 22/4/16

Ξεκαθαρίζοντας κάτι παλιά στικάκια, βρήκα αυτήν εδώ τη φωτό, τραβηγμένη από τη Βερίνα της οποίας την κιθάρα κουρντίζω. Την ανεβάζω απλώς για την ιστορία.

Νέος Κόσμος, 20/4/16

Αδέρφια συνωμοσιολόγοι, αυτοί εδώ πάνε να σας φάνε το ψωμί. Αφίσα "καταγγελίας" για... το φετινό Μαραθώνιο (!) της Αθήνας, σε κολόνα πολυκατοικίας δίπλα σε στάση λεωφορείου στο Νέο Κόσμο. Είπαμε να μη χάφτουμε ασυζητητί τις "επίσημες" εκδοχές, αλλά και το να βαφτίζουμε τη διεξαγωγή ενός αθλητικού γεγονότος "στρατιωτική άσκηση" πάει πολύ. Η διατύπωση δε του συλλογισμού στέλνει τον κ. Ζουράρι αδιάβαστο. Bonus η χειρόγραφη αγγελία του μέντιουμ από κάτω. Πέρα απ' την πλάκα τώρα, οι ακρότητες και η δημιουργία "πολεμικού" κλίματος με την παραμικρή αφορμή είναι επικίνδυνα πράγματα απ' όπου κι αν προέρχονται. Οι ισχυρισμοί της εικονιζόμενης αφίσας δεν διαφέρουν σε τίποτα από τις διαδεδομένες θεωρίες συνωμοσίας: ανεξακρίβωτες εικασίες που παρουσιάζονται ως γεγονότα, πρόθεση τρομοκράτησης του κόσμου με το προκάλυμμα της "αφύπνισης", προτροπή σε βιαιότητες προκειμένου να εμποδιστεί ή να υπονομευθεί κάτι που εντελώς αυθαίρετα ερμηνεύεται ως μελλοντικά "εχθρικό". Δυστυχώς, η εκμετάλλευση των εξεχόντων προβλημάτων κάθε εποχής δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο ούτε γνώρισμα μιας συγκεκριμένης πολιτικής ή άλλης παράταξης, αλλά κοινή πρακτική όποιων έχουν να ωφεληθούν σε οτιδήποτε από αυτήν. Σήμερα είναι οι πρόσφυγες, χτες ήταν κάτι άλλο, αύριο θα βρεθεί πάλι κάτι άλλο στο όνομα του οποίου ο καθένας θα βγαίνει και θα λέει τα δικά του ώστε να εξυπηρετήσει τους δικούς του σκοπούς.

Μανόλο & Μανολίτο... και Μανουήλ (2015)

Παράλληλα & τεμνόμενα λογοτεχνικά σύμπαντα

Ο Μανόλο και ο Μανολίτο είναι δυο φίλοι που θα μπορούσαν επίσης να είναι παππούς και εγγονός, ή το ίδιο άτομο σε δυο στάδια της ζωής του. Δεν μένουν στο ίδιο σπίτι, ζουν όμως στην ίδια γειτονιά: ο Μανολίτο με τους καλλιτέχνες γονείς του και ο Μανόλο με τη λευκή σκυλίτσα του, που ο Μανολίτο έχει ονομάσει Νύχτα. Ένα ατυχές περιστατικό γίνεται αιτία να προστεθεί στην παρέα κι ένας τρίτος φίλος, ο έφηβος Μανουήλ, ο οποίος έχει βγει κυριολεκτικά μέσα από άλλο κείμενο – ενός άλλου συγγραφέα και ενός άλλου καιρού.

Συνέχεια του νεανικού αφηγήματος Μανόλο & Μανολίτο (2013), το ευπρόσδεκτα ιδιότυπο αυτό λογοτέχνημα του Μάνου Κοντολέων δανείζεται το νεαρό πρωταγωνιστή από το διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού Το Μόνον της Ζωής του Ταξείδιον (1884), μεταφέροντάς τον σε ένα σύγχρονο εναλλακτικό σύμπαν: από την Κωνσταντινούπολη, το μαθητευόμενο ραφτόπουλο του Βιζυηνού "διακτινίζεται" κοντά στην περιοχή του Μανόλο και του Μανολίτο και γίνεται βοηθός του ιδιοκτήτη ενός φυτωρίου-θερμοκηπίου. Αν και δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που ένα λογοτεχνικό (και όχι μόνο) έργο κλείνει το μάτι σε ένα άλλο, η ιδιαιτερότητα του Μανόλο & Μανολίτο και... Μανουήλ έγκειται στην ένταξη ενός προσώπου, σχεδόν αυτούσιου, από ένα προγενέστερο κείμενο διαφορετικής "πατρότητας" και στη διασταύρωση της ιστορίας του με εκείνη του νεότερου βιβλίου, κατά τρόπο τόσο οργανικό ώστε τα όριά τους σχεδόν χάνονται.

Παλαιό Φάληρο, 20/3/16

Κάπου στο Παλαιό Φάληρο, μια λιλιπούτεια Σταχτοπούτα θα ψάχνει το ροζ μποτινάκι της.

Marvin's Room (2015)

Μια ιδιοφυής οικογενειακή τραγικωμωδία

Οι συμφορές άλλοτε χωρίζουν τους ανθρώπους κι άλλοτε τους (ξανα)φέρνουν κοντά. Στην περίπτωση της Bessie και της Lee, τα χρόνια προβλήματα υγείας του πατέρα τους απομάκρυναν τη μια από την άλλη, σε βαθμό ώστε τα παιδιά της δεύτερης να μη γνωρίζουν καν την ύπαρξη της πρώτης. Αφοσιωμένη στην (πυρηνική) οικογένεια, ευσυνείδητη και γεμάτη αυταπάρνηση, η Bessie έχει αναλάβει την περιποίηση του πατέρα της και της ηλικιωμένης θείας της, Ruth, ενώ η Lee, ατίθαση και φαινομενικά σκληρή, πασχίζει να συμμαζέψει τη δική της μισοδιαλυμένη οικογένεια και να τελειώσει τις σπουδές της ως αισθητικός, ώστε να ξαναβάλει τη ζωή της σε σειρά. Η ψυχική αστάθεια του μεγάλου της γιου, του Hank (που είναι και ο αφηγητής της ιστορίας), δεν διευκολύνει και πολύ τα πράγματα. Ώσπου μια σοβαρή ασθένεια χτυπά ξαφνικά την Bessie, αναγκάζοντας τις αποξενωμένες αδελφές να ξαναβρεθούν ύστερα από δυο συναπτές δεκαετίες και να επαναπροσδιορίσουν τα συναισθήματα και τις προτεραιότητές τους...

Συνέντευξη με τον Αλέξανδρο Αδαμόπουλο (2016)

Γλυκύς και τρυφερός, βαθύς και φιλοσοφημένος

Εικοστή πέμπτη χρονιά συνεχούς παρουσίας, με πολυάριθμες θεατρικές παραγωγές και παραστάσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, για το έμμετρο παραμυθόδραμα του Αλέξανδρου Αδαμόπουλου Ο Σιμιγδαλένιος, που φέτος ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Λυδίας Κονιόρδου. Εικοστή τρίτη χρονιά κυκλοφορίας – και δωδέκατη έκδοση – του θεατρικού κειμένου από την Εστία, με τη θαυμάσια εικονογράφηση της Εύης Τσακνιά. Πολυσχιδής και πολύπλευρος δημιουργός (ηθοποιός, συγγραφέας, μεταφραστής, σκηνοθέτης, μουσικός, λιμπρετίστας, ραδιοφωνικός παραγωγός και ερασιτέχνης ξυλουργός – τα ξυλόγλυπτα έπιπλα και ο διάκοσμος του γραφείου του, το οποίο επίσης στεγάζει το "Μουσείο Σιμιγδαλένιου", αφιερωμένο αποκλειστικά στο έργο, είναι εξ ολοκλήρου δικής του κατασκευής), ο Αλέξανδρος Αδαμόπουλος αναπτύσσει την παραβολική διάσταση του Σιμιγδαλένιου, ορίζοντας τη θέση και την αξία της γνήσιας παραμυθικής αλληγορίας μέσα στον επικίνδυνα "παραμυθένιο" υλισμό του σύγχρονου κόσμου.

Σε Α' Πρόσωπο (2016)

Ο δικός μου "μαύρος καθρέφτης"

Από παιδί άκουγα τα χρώματα. Όχι μεταφορικά - στην κυριολεξία τα άκουγα, τα χρώματα ήταν ήχοι και οι ήχοι χρώματα. Ζωγράφιζα γιατί δεν ήξερα να γράφω μουσική κι έγραφα στίχους επειδή η ζωγραφική δεν έφτανε για να αποδώσει τη μουσική που έπαιζαν τα χρώματα μέσα στο κεφάλι μου: τουλάχιστον οι στίχοι είχαν ρυθμό χειροπιαστό, ακολουθούσαν νοερά τις φασματικές αυτές μελωδίες. Όταν αργότερα έμαθα τις νότες, ο μετρονόμος που διαρκώς χτυπούσε μέσα στο μυαλό μου χωρίς να ξέρω ούτε κανείς να μπορεί να μου εξηγήσει τι είναι, βρήκε επιτέλους το νόημά του. Το παζλ είχε συμπληρωθεί.