Θεατρικές Εκδόσεις Κάπα (2016)

Σταχυολόγηση από τον κατάλογο του 2016

Συνεχίζοντας, διευρύνοντας και εδραιώνοντας μια αν όχι μεγάλης εμβέλειας, εξαιρετικού πάντως ενδιαφέροντος παράδοση του τόπου μας στο χώρο του βιβλίου σε συνάρτηση με το θέατρο - ας θυμηθούμε για παράδειγμα τις θεατρικές εκδόσεις του Ελευθερουδάκη, του Γκοβόστη και φυσικά τις ιστορικές σειρές της Δωδώνης - η Κάπα Εκδοτική δίνει το απαράκαμπτο στίγμα της με το δικό της, διαρκώς εμπλουτιζόμενο κατάλογο θεατρικών έργων από γνωστούς και λιγότερο γνωστούς, κλασικούς αλλά και νεότερους έως πρωτοεμφανιζόμενους Έλληνες και ξένους συγγραφείς. Με ιδιότυπα αναγνωρίσιμο, φρέσκο και μοντέρνο σχεδιασμό που χρησιμοποιεί μινιμαλιστικά όπως και υπαινικτικά την τεχνική της "χαρτοκοπτικής" στα εξώφυλλα, τα βιβλία της σειράς - που είναι συγχρόνως θεατρικά προγράμματα - ανάγουν το συχνά ευτελές, εφήμερο φυλλάδιο που είμαστε μαθημένοι να προμηθευόμαστε στο φουαγέ του θεάτρου σε πολυτελή, άψογο αισθητικά τόμο, ο οποίος περιέχει το πλήρες κείμενο της παράστασης (συνοδευόμενο συνήθως από πλούσιο σχετικό υλικό) και θα εξακολουθεί να μας συντροφεύει μετά το τέλος της, αποκτώντας μόνιμη θέση στη βιβλιοθήκη μας. Το παρόν άρθρο καταπιάνεται ενδεικτικά με ελάχιστο μόνο τμήμα της σημαντικότατης αυτής συλλογής, παρουσιάζοντας έργα που αντιπροσωπεύουν σημαδιακές εποχές και καθοριστικές υφολογικές ή/και θεματολογικές τάσεις του θεάτρου και της λογοτεχνίας.

I. GOETHE: FAUST (2015)

Το πρώτο μέρος της αρχετυπικής αλληγορίας - Faust: Μια Τραγωδία ο πλήρης πρωτότυπος τίτλος - του Γερμανού ποιητή και στοχαστή Johann Wolfgang von Goethe, για την ακόρεστη ανθρώπινη φύση και τις συμφορές που αδίστακτα προξενεί στον εαυτό της και στους άλλους προκειμένου να ικανοποιήσει την απληστία της, είτε πρόκειται για την κατάκτηση της γνώσης, είτε για τις κάθε είδους απολαύσεις και απολαβές της ζωής. Θέατρο (μέσα στο θέατρο) και πραγματικότητα, συνείδηση και διχασμός του Εγώ, επιστήμη και δεισιδαιμονία, πλεονεξία και ηθική, φιλοσοφία και καλλιτεχνική φιλοδοξία, ζωή και θάνατος, κόλαση και παράδεισος σμίγουν σε μια θεαματική όσμωση όσο και σύγκρουση κόσμων, συναισθημάτων και συμφερόντων. Σε μετάφραση του σκηνοθέτη και πανεπιστημιακού Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, με προλογικό σημείωμα του ίδιου και εντυπωσιακό εξώφυλλο όπου το λατινικό γράμμα F (αρχικό του Faust) θυμίζει σπαθί ή στιλέτο, η έκδοση περιλαμβάνει επίμετρο (επιμελημένο από τον Πλάτωνα Μαυρομούστακο) με επεξηγηματικά κείμενα και αποσπάσματα από δημοσιεύσεις Ελλήνων και ξένων μελετητών του Goethe, καθώς και χρονολόγιο βίου και έργου του ποιητή.

II. MARK MEDOFF: ΠΑΙΔΙΑ ΕΝΟΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΘΕΟΥ (2015)

Πιο γνωστό στους νεότερους ως κινηματογραφική ταινία από τη Randa Haines (1986), το πολυβραβευμένο και άκρως επιτυχημένο στο Broadway θεατρικό του Mark Medoff - που είχε πρωτοπαρουσιαστεί το 1980 στην Ελλάδα με τον τίτλο Σάρα και πρωταγωνιστές την Έλλη Λαμπέτη (ήταν μάλιστα το κύκνειο άσμα της) και τον Λευτέρη Βογιατζή - ιστορεί την περίπλοκη, συναισθηματικά περιπετειώδη σχέση μιας δύστροπης κωφάλαλης κοπέλας με το λογοθεραπευτή της. Το έργο ανέβηκε ξανά στη χώρα μας το 2000 στο θέατρο Αλάμπρα, αλλά και το 2015 στο θέατρο Βεάκη από τον Γιάννη Βούρο, ο οποίος μετέφρασε ειδικά για την παράσταση το κείμενο της παρούσας έκδοσης. Το επιλογικό σημείωμα της Εύας Γεωργουσοπούλου επισημαίνει και υπογραμμίζει τις είτε εγγενείς, είτε δημιουργημένες από τις συνθήκες αντιθέσεις ανάμεσα στα σύμπαντα που εκφράζουν τα δυο κεντρικά πρόσωπα, ενώ τα ευρηματικότατα, συμβολικά "αποσιωπητικά" του εξωφύλλου θα μπορούσαν να εκληφθούν και ως παράθυρα (ή μάλλον φινιστρίνια) που ενώνουν την αχανή θάλασσα του ήχου με την αδιαπέραστη "κιβωτό" της σιωπής.

III. HENRIK IBSEN: ΟΤΑΝ ΞΥΠΝΗΣΟΥΜΕ ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ (2016)

Λίγα έργα έχουν αποδώσει τη δημιουργική αγωνία τόσο καίρια και σπαρακτικά όσο το σχετικά ανοίκειο στο ελληνικό κοινό αυτό ψυχόδραμα (πρωτοπαίχτηκε στην Ελλάδα το 2011, στο Θέατρο Τέχνης), που το παραβολικό του υπόστρωμα σχεδόν φλερτάρει με το γοτθικό τρόμο. Η τυχαία (;) συνάντηση ενός διάσημου γλύπτη - ο οποίος περνά ήσυχες διακοπές με τη σύζυγό του στα νορβηγικά φιορδ - και του πρώην μοντέλου του κλονίζει ανεπανόρθωτα τη συμβατική, πλέον, σχέση του ζευγαριού, αναζωπυρώνοντας τις ελπίδες του καλλιτέχνη να ξαναβρεί το χαμένο και ξεχασμένο κλειδί της πρωταρχικής του έμπνευσης. Η κατάσταση όμως είναι πολύ πιο παράδοξη, σκοτεινή και επικίνδυνη απ' όσο δείχνει... Όπως η ίδια τονίζει στο σύντομο πρόλογό της, η μεταφράστρια (απευθείας από τα Νορβηγικά) Έρι Κύργια φρόντισε να παραμείνει αυστηρά πιστή στο πρωτότυπο - που η υπόθεσή του βασίζεται εν μέρει σε αυτοβιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα - έτσι ώστε να διατηρηθούν με όσο γίνεται μεγαλύτερη ακρίβεια οι λεπτές, πολυδιάστατες νοηματικές αποχρώσεις του. Το θεατρικό κείμενο συνοδεύεται από επίμετρο με σημειώματα της Ολυμπίας Γλυκιώτη και του σκηνοθέτη Δημήτρη Καραντζά, όπως και εργοβιογραφία του Ibsen.

IV. OSCAR WILDE: ΤΟ ΠΟΡΤΡΕΤΟ ΤΟΥ DORIAN GRAY (2016)

Το Πορτρέτο του Dorian Gray πρωτοδιασκευάστηκε στα Ελληνικά για το θέατρο από τη Ροζίτα Σώκου το 1977 - οπότε και παρουσιάστηκε στη σκηνή από τον Δημήτρη Ποταμίτη - και απ' όσο τουλάχιστον γνωρίζω, η συγκεκριμένη εκδοχή έχει χρησιμοποιηθεί στις περισσότερες ντόπιες παραγωγές του έργου ως τώρα. Είναι λοιπόν ιδιαζόντως ενδιαφέρον το να συναντά κανείς μια νέα, "αναχρονισμένη" (μεταφερμένη από τα τέλη του 19ου αιώνα στη δεκαετία του '30) προσαρμογή του, μέσα απ' την τολμηρή ματιά ενός κινηματογραφιστή. Με τον πρέποντα σεβασμό απέναντι στο εμβληματικό, καταχθόνιο και τερατωδώς σαγηνευτικό υβρίδιο που προέκυψε από διασταύρωση του αρχαίου μύθου του Νάρκισσου με τον Faust και τον Frankenstein, αλλά αξιοποιώντας μαστορικά τη διαχρονικότητά του, ο Γιάννης Βολιώτης μεταφράζει (σε πολλαπλά επίπεδα) και στήνει ένα θέαμα ονειρικό, όπου τα όρια θεατρικών και κινηματογραφικών τεχνικών και αισθητικής θολώνουν, αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοαναιρούνται ταυτόχρονα. Μέρος του ιδιαίτερα προσεγμένου και ατμοσφαιρικού - έντυπου και ψηφιακού - προωθητικού υλικού της παράστασης περιέχεται στην έκδοση, η οποία παραθέτει επίσης στο τέλος επιγραμματική εργογραφία του Oscar Wilde.

V. BERTOLT BRECHT: Η ΟΠΕΡΑ ΤΗΣ ΠΕΝΤΑΡΑΣ (2016)

Γραμμένη το 1928 από τον Bertolt Brecht - με αφορμή και αφετηρία την Όπερα του Ζητιάνου (1728, ακριβώς δυο αιώνες νωρίτερα) του Άγγλου ποιητή και δραματουργού John Gay - και ιδιοφυώς μελοποιημένη από τον Kurt Weill, η Όπερα της Πεντάρας είναι από τα πιο πολυπαιγμένα έργα του μουσικού θεάτρου στον κόσμο και στην ουσία, μοναδική στο είδος της. Αφηγείται την ιστορία του MacHeath, ενός κακοποιού γνωστού και ως "Mack the Knife", που τρομοκρατεί το βικτωριανό Λονδίνο και μπαινοβγαίνει στη φυλακή, κατορθώνοντας ωστόσο όχι μονάχα να γλιτώσει επανειλημμένα την εκτέλεση, τη δολοφονία ή το λιντσάρισμα, αλλά και να κερδίσει την εύνοια της βασίλισσας. Φέτος το Φλεβάρη η Όπερα της Πεντάρας ανέβηκε στο θέατρο Παλλάς σε μετάφραση Γιώργου Δεπάστα - ο οποίος προλογίζει πολύ κατατοπιστικά την έκδοση - και σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά, που έχει γράψει το εξίσου διαφωτιστικό επιλογικό σημείωμα. Ευφυέστατος ως σύλληψη, ο σχεδιασμός του εξωφύλλου παραπέμπει σε κυματομορφή (σχηματική απεικόνιση ήχου), σχισμές για κέρματα διαφορετικής αξίας σε κουμπαρά, παράλληλες κάθετες μαχαιριές, χορωδία όπερας πάνω στη σκηνή ή ακόμα και συγκεντρωμένο πλήθος (θεατών σε παράσταση ή τόπο εγκλήματος). Ειδική μνεία για τη διεξοδική εργοβιογραφία του Brecht που ακολουθεί το κείμενο.

VI. THOMAS BERNHARD: Ο ΑΔΑΗΣ & Ο ΠΑΡΑΦΡΩΝ (2016)

Μια τραγουδίστρια της όπερας που υποδύεται τη Βασίλισσα της Νύχτας στο Μαγεμένο Αυλό του Mozart (η "Ντίβα"), ο υπερβολικά ιδιότροπος, κτητικός και μέθυσος πατέρας της (ο "Αδαής") και ένας γιατρός που επιμένει να περιγράψει λεπτομερώς τη διαδικασία μιας νεκροψίας (ο "Παράφρων") συζητούν για την τέχνη, τη ζωή και τις μεταξύ τους σχέσεις, σε μια ανώφελη, "ψυχοβγαλτική" αντιπαράθεση που καταλήγει να τους βυθίσει - κυριολεκτικά - στο απόλυτο σκοτάδι. Αμφιλεγόμενος στη χώρα και την εποχή του, "αιρετικός" συγγραφέας και φιλόσοφος με βαθιά μουσική κατάρτιση, ο Αυστριακός Thomas Bernhard συνθέτει μια ζοφερή παραβολή για τα ανελέητα δεσμά που επιβάλλει στον άνθρωπο η εξ αίματος συγγένεια, η συνύπαρξη και η κάθε μορφής συναναστροφή με τους άλλους, καθώς και οποιαδήποτε τακτική ενασχόληση (ακόμα και με κάτι που τον ευχαριστεί) και φυσικά, η βασανιστική επιδίωξη της τελειότητας στην τέχνη. Ο Γιώργος Δεπάστας μεταφράζει και προλογίζει, ο Γιάννος Περλέγκας σκηνοθετεί, πρωταγωνιστεί και εκθέτει σε έναν εξομολογητικό επίλογο τον εμμονικό, οδυνηρό και εποικοδομητικό μαζί, παιδιόθεν "διάλογό" του με τον Berhnard (εργοβιογραφία του οποίου παρατίθεται στο τέλος). Πολύ έξυπνη η ιδέα των λευκών πλήκτρων του πιάνου - μοναδικής πηγής "φωτός" - στο κατάμαυρο εξώφυλλο.

VII. ΘΟΔΩΡΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ: ΙΣΟΡΡΟΠΙΣΤΗΣ ΑΕΡΟΣΚΑΦΩΝ (2016)

Τι δουλειά κάνει ακριβώς ένας "ισορροπιστής αεροσκαφών"; Υπάρχει στ' αλήθεια τέτοια αρμοδιότητα; Για τον ευτραφέστατο Αλέξανδρο Ελεφάντη (όνομα και πράγμα), αφηγητή του μακροσκελούς μονολόγου που βασίστηκε στην ομότιτλη νουβέλα του Θόδωρου Θεοδωρίδη, είναι η μόνη διέξοδος από μια ζωή άχαρη και αχάριστη, γεμάτη κοροϊδίες και απόρριψη. Είναι επίσης μια από τις ελάχιστες δραστηριότητες όπου ένας σωματότυπος σαν το δικό του δεν αποτελεί εμπόδιο, αλλά προσόν - και επιπλέον, κατά τρόπο ειρωνικό, του δίνει την ευκαιρία να πραγματοποιήσει την ενδόμυχη ευχή κάθε ανθρώπου: να πετάξει. Η πρώτη παρουσίαση του έργου έγινε σε μορφή θεατρικού αναλογίου από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καβάλας τον Απρίλιο του 2015 και σχεδόν ένα χρόνο αργότερα ανέβηκε ως θεατρική παράσταση στην Αθήνα, πάντα με ερμηνευτή τον Δημήτρη Πιατά. Ο πρόλογος του σκηνοθέτη Θοδωρή Γκόνη και η επιλογική ανάλυση του Κοσμά Χαρπαντίδη συμπληρώνουν απολαυστικά όσο και εμπεριστατωμένα ένα κείμενο με απανωτούς "άσους στο μανίκι", που διαβάζεται το ίδιο ευχάριστα και απρόσκοπτα όπως ακούγεται και παρακολουθείται στη σκηνή.

(Αθήνα, Ιούλιος 2016)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η κατάταξη είναι αύξουσα κατά χρονολογία έκδοσης και όχι αξιολογική. Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στο διαδικτυακό περιοδικό Διάστιχο με τον τίτλο Κάπα Εκδοτική: Μια Πλούσια Θεατρική Βιβλιοθήκη (13.9.16).