Ο Ψιθυριστής (2019) & Οι Σκιές (2020)

I. Ο ΨΙΘΥΡΙΣΤΗΣ (2019)

Ο Alex North αποτελεί ένα μυστήριο από μόνος του και περίπτωση (περίπου) ανάλογη της Elena Ferrante. Κανείς δεν γνωρίζει γι' αυτόν τίποτα περισσότερο απ' τα όσα παραθέτει το άκρως συνοπτικό βιογραφικό του και πέρα απ' την εξαιρετικά φειδωλή διαδικτυακή του παρουσία. Εκφράζονται, μάλιστα, υποψίες ότι πρόκειται για συγγραφέα που έχει ήδη γίνει γνωστός με διαφορετικό όνομα (ή επίσης ψευδώνυμο). Σύμφωνα με τον ίδιο, γεννήθηκε στην αγγλική πόλη Λιντς του δυτικού Γιόρκσιρ, όπου ζει με την οικογένειά του μέχρι σήμερα. Εκεί πραγματοποίησε σπουδές φιλοσοφίας και δίδαξε στο τοπικό πανεπιστήμιο, προτού αφιερωθεί στο γράψιμο. Έχει ως τώρα βγάλει δυο μυθιστορήματα, Ο Ψιθυριστής (2019) και Οι Σκιές (2020) - που κυκλοφορούν στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Bell, μεταφρασμένα από τη Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκου - ενώ προλογίζει την ανθολογία διηγημάτων μυστηρίου Afraid of the Light (2020).

Στο πρώτο του βιβλίο, με τον τίτλο Ο Ψιθυριστής - το οποίο έκανε μεγάλη αίσθηση για τον τρόπο χειρισμού του θέματός του, εκτοξεύοντας στα ύψη διεθνώς τη φήμη του North - ο πρόσφατα χηρευάμενος συγγραφέας Tom Kennedy μετακομίζει μαζί με το γιο του σ' ένα ειδυλλιακό χωριουδάκι, σε μια απόπειρα ν' αφήσουν πίσω τους το τραύμα της απώλειας και να ξεκινήσουν μια νέα ζωή. Όμως τα πράγματα δεν πάνε, φυσικά, κατ' ευχήν: υπερευαίσθητος και αλαφροΐσκιωτος, με την αλλόκοτη συνήθεια όχι μονάχα να επινοεί φανταστικούς φίλους, μα και να κουβεντιάζει μαζί τους μιμούμενος τις φωνές τους, ο εφτάχρονος Jake δεν θ' αργήσει να έχει προβλήματα στο καινούργιο του σχολείο, καθώς και να τραβήξει την προσοχή ενός μυστηριώδους αγνώστου, ο οποίος μπορεί να υπάρχει μόνο στη φαντασία του παιδιού, μπορεί και όχι. Συγχρόνως, η εξαφάνιση ενός άλλου αγοριού, η οποία δείχνει να συνδέεται με τη δράση ενός κατά συρροήν δολοφόνου είκοσι χρόνια πριν, αναστατώνει τη μικρή επαρχιακή κοινότητα, φέρνοντας τον Τομ αιφνιδιαστικά κι επώδυνα αντιμέτωπο μ' ένα πρόσωπο κι ένα μυστικό από το δικό του μακρινό, απωθημένο παρελθόν...

Στο μεγαλύτερο μέρος της αφήγησης, ο North αφήνει να λανθάνει και βαθμιαία να καλλιεργείται η υποψία ενός μεταφυσικού στοιχείου, που παρεμβαίνει απροειδοποίητα και σκιαχτερά στη μελαγχολική καθημερινότητα και τη δύσκολη, αμήχανη ενίοτε, συνύπαρξη του Tom και του γιου του στον απόηχο του πένθους. Η υπόθεση όπως και το στήσιμο, η ατμόσφαιρα και τα ευρήματά της θυμίζουν κάπως - και ίσως εσκεμμένα - την ταινία του 2009 Τελευταία Κραυγή, βασισμένη σε διήγημα του Ιρλανδού συγγραφέα John Connolly: το "τρομακτικό", πιθανώς στοιχειωμένο σπίτι όπου εγκαθίστανται ο Tom με τον Jake ύστερα από ανεξήγητη, φαινομενικά, επιμονή του μικρού, η σχεδόν αφύσικα οξυμένη διαίσθηση του Jake, το παράξενο, δυσοίωνο τραγουδάκι που μουρμουρίζει δίχως να το έχει ακούσει πουθενά, το "πακέτο των ξεχωριστών πραγμάτων" που κουβαλάει συνεχώς μαζί του, το κοριτσάκι με το παλιομοδίτικο φόρεμα, το ματωμένο γόνατο και τα ξεχτένιστα μαλλιά που τον ακολουθεί παντού - και, βέβαια, ο "Ψιθυριστής". Το τέρας που εμφανίζεται τη νύχτα στο παράθυρο και με την τραχιά του ψιθυριστή του φωνή μαυλίζει τα μοναχικά, πληγωμένα παιδιά. Από κει και κάτω, ωστόσο, ο North επιλέγει έναν δρόμο αισθητά διαφοροποιημένο, βάζοντας τη δική του ξεκάθαρη σφραγίδα στη διαχείριση της πλοκής και παίζοντας δεξιοτεχνικά με τη λογική και τα νεύρα μας, για να μας οδηγήσει με κομμένη την ανάσα στην κλιμάκωση ενός φινάλε ευφάνταστου όσο και αληθοφανούς, σπαραξικάρδιου και λυτρωτικού μαζί.

Ρίχνοντας ακατάπαυστα μπροστά μας παραπλανητικά στοιχεία που επιδέξια σμίγουν και συγχέονται με τις πραγματικές ενδείξεις, ο συγγραφέας χτίζει χαρακτήρες και "εικονογραφεί" σκηνικά και στιγμιότυπα μ' ένα αλησμόνητο κράμα ομορφιάς και φρίκης. Ο αποτροπιασμός και η τρυφερότητα "δένουν" με συγκλονιστική αρμονία, στοιχειώνοντάς μας το μυαλό. Στο τέλος, δεν παραλλάσσουμε και πολύ από τον συλλέκτη "ενθυμίων" από τόπους εγκλήματος, ο οποίος κάνει ένα μάλλον σύντομο αλλά θεαματικό πέρασμα, ενσαρκώνοντας ανατριχιαστικά την ηδονοβλεπτική μαγγανεία - αθέλητη ή εκούσια - που ασκεί επάνω μας το μακάβριο.

II. ΟΙ ΣΚΙΕΣ (2020)

Οι Σκιές είναι το δεύτερο βιβλίο με την υπογραφή του Alex North, το οποίο εκδόθηκε στη χώρα μας στα τέλη του περασμένου μόλις μήνα. "Σκιές" αποκαλούν οι κάτοικοι της κωμόπολης Γκρίτεν το πυκνό δάσος που απλώνεται πίσω της και το οποίο έχει τη φήμη στοιχειωμένου λαβυρίνθου. Στην παλιά παιδική χαρά του Γκρίτεν συντελέστηκε η ειδεχθής τελετουργική δολοφονία ενός εφήβου από δυο συμμαθητές του, ο ένας απ' τους οποίους συνελήφθη σε κατάσταση σύγχυσης ύστερα από λήψη υπνωτικών χαπιών, ενώ ο άλλος έγινε άφαντος. Είκοσι χρόνια αργότερα, ο Paul Adams, συμμαθητής και φίλος των δραστών, επιστρέφει στη γενέθλιά του κωμόπολη για χάρη της ετοιμοθάνατης μητέρας του, η οποία πάσχει από άνοια. Και η άφιξή του συμπίπτει μ' έναν νέο τελετουργικό φόνο, που αντιγράφει πιστά τον παλιότερο.

Την υπόθεση αναλαμβάνει η υπαστυνόμος Amanda Beck, την οποία πρωτογνωρίσαμε γύρω στα μισά του Ψιθυριστή. Σύντομα οι έρευνές της θα της φανερώσουν ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο, σε σειρά φόνων που σημειώθηκαν κατά καιρούς στην ευρύτερη περιοχή του Γκρίτεν. Με τη βοήθεια του διαδικτύου και ενός συναδέλφου της, δεινού hacker, εντοπίζει ένα άτομο το οποίο, κρυμμένο πίσω από ψευδώνυμο, δείχνει να συνδέεται άμεσα με τη δολοφονία που "ενέπνευσε" όλες τις επόμενες. Άραγε ο εξαφανισμένος αυτουργός του πρώτου εκείνου φόνου είναι πράγματι ζωντανός και τριγυρίζει ελεύθερος, διαπράττοντας ο ίδιος εγκλήματα ή/και καθοδηγώντας τους επίδοξους μιμητές του; Η πληροφορία ότι και ο δεύτερος δράστης βγήκε πρόσφατα απ' τη φυλακή, οδηγεί την Amanda στο πατρικό του σπίτι, όπου την περιμένει μια φρικιαστική ανακάλυψη...

Όποιος κι αν είναι ο Alex North - είτε alter ego ενός "δοκιμασμένου" συγγραφέα, είτε όντως πρωτοεμφανιζόμενος που για δικούς του λόγους αποκρύπτει την ταυτότητά του - γεγονός είναι ότι πρόκειται για λάτρη και βαθύ γνώστη του μυθιστορηματικού και κινηματογραφικού τρόμου, καθώς και των βιντεοπαιχνιδιών ανάλογης θεματολογίας. Και τα δυο του βιβλία βρίθουν από άμεσες και έμμεσες αναφορές σε λαϊκές δοξασίες, τοπικούς θρύλους και παραδοσιακά τραγούδια, τα λεγόμενα murder ballads, στον Robert W.Chambers (κάθε άλλο παρά τυχαίο το επίθετο ενός από τα πρόσωπα στις Σκιές), στην Agatha Christie, στον Thomas Harris, τον Clive Barker, τον William Golding, τον Stephen King αλλά και τον Mark Twain. Στις Σκιές, ας πούμε, η συγκινητική φιλία τεσσάρων παιδιών από το Στάσου πλάι μου του King μετατρέπεται σε διαστροφική σχέση εξάρτησης και επιβολής, με αποτρόπαιη κατάληξη. Το κλασικό αγγλικό thriller Το Καταραμένο Σκιάχτρο έχει αφήσει παντού τη ζοφερή του ηχώ, σε αντίστιξη με την εμβληματική, απατηλά καθησυχαστική επωδό απ' το αργεντίνικο Διαμέρισμα Μηδέν. Ήρωες των βιντεοπαιχνιδιών Dark Fall και Life Is Strange δανείζουν τα επώνυμά τους σε χαρακτήρες του North, ενώ οι περιγραφές του σε συγκεκριμένες σκηνές παραπέμπουν απευθείας εκεί (καθώς και στα Resident Evil, The Evil Within και The Last of Us). Συχνά μέσα στο κείμενο μνημονεύονται έργα του King (Νεκρωταφίο Ζώων, Η Λάμψη, Το Κοράκι), όπως και η φανταστική ανθολογία διηγημάτων τρόμου The Nightmare People, που δανείζεται τον τίτλο της από το cult μυθιστόρημα του Lawrence Watt-Evans (1990).

Επαναλαμβάνοντας την τεχνική που είχε επιστρατεύσει στον Ψιθυριστή, ο North εναλλάσσει τα πρόσωπα και τις χρονικές ακολουθίες της αφήγησης, κατακερματίζοντας τη συνολική εικόνα για να την ανασυνθέσει απ' την αρχή. Ο ένας από τους ήρωές του, ο Paul Adams, είναι κι αυτός - σαν τον Tom Kennedy του Ψιθυριστή - σχετικός με την τέχνη της συγγραφής, την οποία δεν ασκεί δημιουργικά, αλλά διδάσκει σε φοιτητές. Η Jenny Chambers, σχολικός έρωτας του Paul, έχει επίσης γίνει συγγραφέας που δημοσιεύει με ψευδώνυμο (για το οποίο, στην προκειμένη περίπτωση, υπάρχει ειδικός λόγος που εξηγείται προς το τέλος, σ' έναν απρόσμενο ελιγμό της πλοκής). Τα ψευδώνυμα, λογοτεχνικά και διαδικτυακά, οι υπαρξιακές/μεταφυσικές αιχμές στο θέμα της διττής ταυτότητας και του διαλόγου - συμβολικού και κυριολεκτικού - μεταξύ ονείρου και εγρήγορσης, το μυθολογικό, φιλοσοφικό όσο και ψυχολογικό αρχέτυπο του λαβυρίνθου, με το δίμορφο/άμορφο ένδον κτήνος του και το μίτο της Αριάδνης, που επανέρχεται σε πολλαπλές εκδοχές και εικόνες, συναρμόζουν έναν ιστό εφιαλτικά περίτεχνο, πάνω στον οποίο ακροβατούν οι αλλόκοσμοι ίσκιοι που μας στοιχειώνουν, προκαλώντας διαρκώς τη λογική μας και το πώς εισπράττουμε την πραγματικότητα.

Αν και από άποψη αναγνωσιμότητας ενός βιβλίου (ιδίως εφόσον πρόκειται για αστυνομικό, ή μυστηρίου γενικότερα), το "ψαχνό" της ιστορίας παίζει σημαντικότερο, ίσως, ρόλο από την αμιγώς λογοτεχνική του αξία, στην περίπτωση του North δεν γίνεται να παραβλέψουμε την κομψότητα και τη γοητεία της γραφής, η οποία αποδίδεται υπέροχα, αψεγάδιαστα στη γλώσσα μας από τη Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκου και αντικατοπτρίζεται στις θαυμάσιες, μινιμαλιστικά εύγλωττες συνθέσεις του εξωφύλλου και στα δυο ως τώρα πονήματα του συγγραφέα.

(Αθήνα, Οκτώβριος-Νοέμβριος 2020)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στο διαδικτυακό περιοδικό Διάστιχο (16.12.20). Από τη στιγμή που γράφτηκε το άρθρο, ο συγγραφέας έδειξε το πρόσωπό του - ή ένα πρόσωπο, τέλος πάντων - ωθούμενος, προφανώς, από την αυξανόμενη δημοτικότητά του. Το όνομα με το οποίο έχει δημοσιεύσει στο παρελθόν παραμένει άγνωστο.